НАХҲОИ СИНТЕЗӢ

     Қисмати бештари маснуоти мавриди истифодаи инсон қарор дошта, аз қабили либосҳои гуногун, маснуоти абрешимӣ, тӯрпарда, матоъи рӯйкаш, қолину гилемҳо ва ғайра аз нахҳо тайёр карда мешаванд. Нахҳо аз рӯи тарзи ҳосилшавиашон ба ду гурӯҳ табиӣ ва химиявӣ тақсим мешаванд.
     Нахҳои табиӣ нахҳое мебошанд, ки дар табиат вомехӯранд ва инсон ҳазорсолаҳо боз онҳоро мавриди истифодаи худ қарор додааст. Ба ин гурӯҳ нахҳои пахтагӣ, мӯинагӣ ва абрешимӣ дохил мешаванд. Нахҳои химиявӣ низ ба ду гурӯҳи калон сунъӣ ва синтезӣ тақсим мешаванд.
     Нахҳои сунъӣ нахҳое мебошанд, ки аз полимерҳои табиӣ бо истифода аз коркарди махсуси химиявӣ ҳосил карда мешаванд. Ҳангоми омӯхтани хосиятҳои селлюлоза шумо бо намояндаи нахҳои сунъӣ атсетил селлюллоза (абрешими атсетатӣ) шинос шуда будед.
    Нахҳои синтезӣ нахҳое мебошанд, ки аз полимерҳои синтезӣ ҳосил карда мешаванд. Бо намояндаҳои нахҳои синтезӣ дар поён шинос мешавем.
    Таснифи намудҳои муҳими нахҳо дар нақшаи 1 оварда шудааст.

     Акнун баъзе аз намояндаҳои муҳими нахҳои синтезиро дида мебароем.
    Капрон. Он ба нахҳои полиамидӣ мансуб аст. Бояд қайд намоем, ки ин нахи синтезӣ бо номҳои дигар низ машҳур аст. Масалан, дар ИМА ин нах бо номи найлон-6 ё капролан, дар Германия - перлон, дар Чехия - силон, дар Япония - амилан ва дар Швейтсария - грилон маълум аст. Капронро аз полимери синтезии поли-ε-капроамид ҳосил мекунанд. Поли-ε-капроамид бошад, дар натиҷаи реаксияи поликонденсатсия аз капролактам ҳосил мешавад. Капролактамро ҳамчун маҳсули таъсири мутақобили дохилимолекулавии гурӯҳи карбоксилӣ ва аминии молекулаи кислотаи 6-аминогексанат дида баромадан мумкин аст:

     Реаксияи синтези  поли-ε-капроамид аз капролактам ба таври зайл мегузарад:

     Макромолекулаҳои поли£капроамид сохти хатти доранд. Сохти полимер бо формулаи зерин ифода меёбад:

 

     Полимери ҳосилшуда як навъи зифт мебошад. Барои ҳосил намудани нах онро дар ҳароратҳои 270275°С мегудозанд ва сипас аз филераҳои сурохии бисёрдошта мегузаронанд. Полимерҳои аз филераҳо шорида истодаро бо ҷараёни ҳавои сард хунук карда, ба нахҳо табдил медиҳанд. Ҳангоми тоб додани ин нахҳо риштаҳо ҳосил мешаванд.
Капрон мустаҳкамии зиёд дошта, нисбати хурдашавӣ устувор мебошад ва рутубатро намеҷаббад. Молҳои аз капрон тайёркардашуда ба шустушӯӣ тобовар буда ғиҷим намешаванд.
     Дар баробари ин бартариҳо капрон норасоӣ ҳам дорад. Вай нисбат ба ҳарорат ва кислотаҳо ноустувор аст. Аз капрон матоъи кордӣ ҳосил мекунанд, ки он ба сифати чорчӯбаи авто ва авиапокришкаҳо хизмат мекунад. Резинаҳои кордии аз капрон сохташуда, нисбат ба кордҳои вискози ва пахтагӣ, ба хӯрдашавӣ тобовартар мебошанд.
     Полимерҳои капронӣ барои ҳосилкунии пластмассаҳо истифода мешаванд. Аз онҳо қисмҳои гуногуни мошинҳо, дандончархҳо ва ғайра сохта мешаванд.
    Лавсан. Лавсан нахи полиэфирӣ мебошад. Бояд қайд намоем, ки ин нахи синтезӣ номҳои дигар низ дорад.
Масалан, дар ИМА ин нах бо номи дакрон, дар Англия - терилен маълум аст. Лавсанро аз полимери синтезии полиэтилентерефталат ҳосил мекунанд. Сохти полиэтилентерефталат бо формулаи зерин ифода меёбад:

 

     Полиэтилентерефталат эфири мураккаби кислотаи терефталат ва этиленгликол мебошад. Усули асосии истеҳсолии ҳосил намудани полиэтилентерефталат реаксияи поликонденсатсияи диметилтерефталат бо этиленгликол мебошад. Вале ин реаксия хеле мураккаб аст. Бинобар ин ҳосилшавии полиэтилентерефталатро ба воситаи поликонденсатсияи этиленгликол      ва кислотаи терефталат      дида мебароем.
     Ҳангоми таъсири мутақобили кислотаи терефталат ва этиленгликол эфири мураккаб ҳосил мешавад:

    Дар вақти поликонденсасияи ин эфири мураккаб моддаи калонмолекулаи полиэтилентерефталат ҳосил мешавад.
    Барои ҳосил намудан матоъҳо ва абрешимҳои аълосифат ба мӯина ва пахта нахи лавсанро илова мекунанд. Онро, инчунин барои тайёр намудани лентаҳои транспортӣ, тасмаҳо, пардаҳо, бодбонҳо ва ғайра истифода мебаранд.