ТАБИАТИ ЭЛЕКТРОНИИ БАНДИ ХИМИЯВӢ

     Шумо аллакай медонед, ки барои пайвастагиҳои органикӣ бандҳои ковалентӣ хос мебошанд. Онҳо дар натиҷаи пӯшидашавии абрҳои электронӣ ҳосил мешаванд. Сохти молекула ва мустаҳкамии бандҳои он аз пӯшидашавии абрҳои электронии атомҳо ва шакли фазоии абрҳои электронии ҳибридӣ вобаста аст. Масалан, дар молекулаи метан абрҳои электронии ҳибридии атоми карбон дар фазо шакли тетраэдрро мегиранд.
    Ҳосилшавии бандҳои ковалентӣ дар натиҷаи он рух медиҳад, ки ҳангоми пӯшида шудани абрҳои электронӣ зичии онҳо дар байни ядроҳои атомҳои ба ҳамдигар таъсиркунанда зиёд мешавад ва ин ба чазб шудани ядроҳо ва ташкил шудани сохти фазоии молекула оварда мерасонад. Азбаски мустаҳкамии банди химиявӣ аз дараҷаи пӯшидашавии абрҳои электронӣ вобаста аст, ҳангоми ҳосилшавии банди химиявӣ қонунияти зерин ҷой дорад:
     Абрҳои электронӣ ҳар қадар бештар пӯшида шуда бошанд, банди химиявӣ ҳамон қадар устувортар аст.

     Дараҷаи пӯшидашавии абрҳои электронӣ аз намуд ва шаклҳои абрҳои электронии пӯшидашаванда вобаста аст. Масалан, пӯшидашавии s-абрҳои электронӣ аз самти пӯшидашавӣ вобаста нест, зеро ки шакли фазоии s-абрҳои электронӣ курашакл буда, ҳамаи самтҳо барои онҳо баробарқувва мебошанд. Барои р-абрҳо ва абрҳои электронии ҳибридӣ бошад, дараҷаи пӯшидашавии абрҳои электронӣ ва мустаҳкамии бандҳои химиявие, ки ин абрҳо ба вучуд меоранд, аз самти пӯшидашавии абрҳои электронӣ вобаста аст. Дараҷаи баландтарини пӯшидашавӣ, ё ин ки, ҳосилшавии банди химиявии устувор дар он ҳолатҳо ба амал меояд, ки агар пӯшидашавии абрҳои электронӣ дар хатти пайвасткунандаи ядроҳои атомҳо ҷойгир бошад. Дар ин ҳолатҳо σ(сигма)-банд ҳосил ме шавад. Агар самтҳои мувофиқи абрҳои электронӣ ва пӯшидашавии онҳо берун аз ин хат ҷойгир бошанд, он гоҳ π(пи)-банд ҳосил мешавад. Мисоли ин бандҳоро дар молекулаҳои этилен ва атсетилен дидан мумкин аст. Вале агар ин π-бандҳо ҳалқа ташкил намоянд, масалан чун ҳалқаи бензол, он гоҳ абри π-электронии ягонаи ҳалқа ҳосил мешавад, ва ин ба устуворшавии π-бандҳо меорад. Ҳамин тавр, дар ҳалқаи бензолӣ системаи ягонаи лэлектронҳо ҳосил мешавад. Аз ин сабаб ҳалқаи бензолӣ аз назари химиявӣ хеле устувор аст ва шумо инро хуб медонед.
     Ба шумо маълум аст, ки бандҳои ковалентӣ бо гаштовари (моменти) диполии электрикӣ аз ҳамдигар фарқ мекунанд. Ин бошад, дар хосиятҳои бандҳои химиявӣ инъикос мегардад. Агар гаштовари диполии банди ковалентӣ хеле хурд бошад, он гоҳ кандашавии он аз рӯи механизми радикалӣ ба амал меояд.